Φαιστός

Αρχαία πόλη της Κρήτης, στη νότια πλευρά του νησιού. Απείχε 20 στάδια από τη θάλασσα, και επίνειο της ήταν το Μάταλον ή Μάταλα. Η περιοχή λεγόταν Φαιστός και οι κάτοικοί της Φαίστιοι. Ονομάστηκε έτσι από τον ήρωα Φαιστό, που φέρεται ως ιδρυτής της και που λέγεται ότι μετανάστευσε από την Σικυώνα για να την ιδρύσει. Άλλοι συγγραφείς ισχυρίζονται πως η Φαιστός ιδρύθηκε από τον Μίνωα, μαζί με την Κνωσό και την Κυδωνιά. Ο Όμηρος την αναφέρει ως πόλη ευναιετάωσα, δηλαδή ακμάζουσα, που έστειλε στρατιώτες στην εκστρατεία εναντίον της Τροίας. Είχε δικά της νομίσματα, και συνήψε συμμαχία, μαζί με άλλες αυτόνομες κρητικές πόλεις, με το βασιλιά της Περγάμου Ευμενή Β’. Περίπου στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ., η Φαιστός καταστράφηκε από τους Γορτυνίους και από τότε έπαψε να υπάρχει στην ιστορία της Κρήτης. Στη Φαιστό λάτρευαν την Σκοτία Αφροδίτη και τη θεά Λητώ, που την έλεγαν Φυτία και την γιόρταζαν με τα εκδύσια. Οι Φαίστιοι διακρίνονταν για τα αστεία γνωμικά τους. Φαίστιος ήταν ο Επιμενίδης, ο σοφός που κλήθηκε από τους Αθηναίους να αποκαθάρει το άστυ από το Κυλώνειον άγος. Από το 1900 και έπειτα, έγιναν ανασκαφές της Ιταλικής αρχαιολογικής σχολής,
που έφεραν σε φως τα περίφημα ερείπια της Φαιστού. Υπάρχουν, σ' έναν από τους τρεις λοφίσκους της περιοχής, λείψανα μεσονεολιθικής εποχής και μέρος ανακτόρου που χτίστηκε στην Πρωτομινωική εποχή. Άλλα δύο ανάκτορα φαίνεται πως χτίστηκαν στην μεσομινωική και την υστερομινωική εποχή. Το παλαιότερο μοιάζει με το μινωικό της Κνωσού, αν και είναι μικρότερο. Στα ερείπιά του (πιθανότατα καταστράφηκε από σεισμό περίπου το 1600 π.Χ.) κτίστηκε το υστερομινωικό, μεγαλύτερο και μεγαλοπρεπέστερο. Το μέγαρο αυτό αποτελείται από αλλεπάλληλα δωμάτια που χωρίζονται με κίονες. Σε αποθήκη που σώθηκε βρέθηκαν ωραία πολύχρωμα αγγεία της μεσομινωικής εποχής, καθώς και διάφοροι πίθοι. Σε μια άλλη αποθήκη βρέθηκε και ο περίφημος δίσκος της Φαιστού (Βλ. Φαιστού δίσκος). Στο νεκροταφείο που ανακαλύφτηκε σε απόσταση 20 λεπτών από τα ερείπια, βρέθηκαν τάφοι των ηγεμόνων της Φαιστού. Το 1400 π.Χ. η Φαιστός καταστράφηκε όπως και η Κνωσός, από επιδρομή των Αχαιών. Μνημεία της μυκηναϊκής εποχής δεν βρέθηκαν. Η νέα συνοίκησή της άρχισε στους γεωμετρικούς χρόνους και συνεχίστηκε και στους ιστορικούς χρόνους (8ος αι. π.Χ. και μετά), έως τον 3ο αι., οπότε η πόλη καταστράφηκε οριστικά από την Γόρτυνα. Τα αρχαιότερα νομίσματα της Φαιστού δείχνουν την Ευρώπη καθισμένη σε ταύρο. Άλλα παρουσιάζουν τον Τάλω με φτερά ή τον Ηρακλή χωρίς γένεια και εστεμμένο ή τον Δία με μορφή γυμνού νέου που κάθεται σε δέντρο. Σε όλα αυτά τα νομίσματα επικρατεί η επιγραφή ΦΑΙΣ ή ΦΑΙΣΤΙ (ων), γραμμένη προς τη δεξιά ή την αριστερή πλευρά της συμβολικής παράστασης.

Δίσκος της Φαιστού

Πήλινος δίσκος που βρέθηκε το 1908 σε μινωικό ερείπιο της Φαιστού. Έχει διάμετρο 0.17 μ. και φέρει στις δυο του επιφάνειες επιγραφή σε μινωική γραφή, σε άγνωστη γλώσσα, που αναπτύσσεται σπειροειδώς από την περιφέρεια προς το κέντρο. Πρόκειται για 241 αυτοτελή και 61 ομαδικά σημεία, που αποτελούν κράμα συλλαβικής και ιδεογραφικής γραφής. Τα στοιχεία είχαν «τυπωθεί» πάνω στο δίσκο με μικρές σφραγίδες πριν ακόμα ψηθεί στον κεραμευτικό κλίβανο. Το συχνότερο ιερογλυφικό σημείο είναι παράσταση κεφαλής πολεμιστού με φτερωτό κάλυμμα, που θυμίζει τις περικεφαλαίες των Φιλισταίων.

Θεωρείται έργο του 1700-1600 π.Χ.